سید ابراهیم رئیسی در سال ۱۳۳۹ در شهر مشهد بدنیا آمد. سید ابراهیم رئیسی در ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ پس از شمارش آرا به عنوان پیروز سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران معرفی و به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب برگزیده شد. مراسم تنفیذ و تحلیف سید ابراهیم رئیسی به ترتیب در ۱۲ و ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ برگزار گردید. رئیس جمهور در سفر روسیه علاوه بر دیدار با آقای ولادیمیر پوتین، در مجلس دوما سخنرانی خواهند داشت.

هدف روسیه  از دعوت رئیسی به مسکو چیست؟

همزمان با سفر "ابراهیم رئیسی" رئیس جمهور کشورمان به روسیه، گمانه زنی‌ها و تحلیل‌های مختلفی در مورد ماهیت، پیامد‌ها و سیگنال‌های احتمالی این سفر در عرصه منطقه‌ای و بین المللی، مطرح می‌شود. دراین راستا، عده‌ای از تحلیلگران معتقدند که سفر اخیر "حسین امیر عبدالهیان" وزیر خارجه کشورمان به چین و در ادامه، سفر ابراهیم رئیسی به روسیه، در عمل نمودی عینی از راهبردی دولت رئیسی جهت ارسال سیگنال به مذاکرات هسته‌ای وین و به نوعی رایزنی با دوستان راهبردی ایران و در عین حال تحت فشار قرار دادنِ طرف‌های مقابل مذاکراتی جهت دسترسی به یک توافق مطلوب با تهران است. سفری که البته نمی‌تواند عاری از تبعات منطقه‌ای نیز باشد.

در این چهارچوب، سفر ابراهیم رئیسی به روسیه را می‌توان هم معطوف به مذاکرات هسته‌ای وین، و هم مرتبط با تحولات منطقه‌ای و در عین حال در راستای جهت گیری کلی دولت رئیسی مبنی بر تقویت "نگاه به شرق" (با در نظر گرفتنِ مزایای سیاسی و اقتصادی این مساله برای ایران) در عرصه سیاست خارجی ایران ارزیابی کرد. با این حال، برخی معتقدند که زمان بندیِ انجام این سفر، آن هم در شرایطی که برخی تنش‌های درونی و رایزنی‌های دیپلماتیک در وین به اوج خود رسیده است، بیش از همه سعی دارد این نکته را به طرف‌های بین المللی گوشزد کند که ایران بنا ندارد تا سیاست خارجی خود را صرفا به برجام محدود سازد.

ابراهیم رئیسی در روسیه به دنبال چیست؟در این راستا، "فریدون مجلسی" دیپلمات سابق و تحلیلگر مسائل بین المللی در گفتگو با فرارو، به بررسی ابعاد مختلف سفر ابراهیم رئیسی به روسیه پرداخته و سعی کرده به این سوال پاسخ دهد که ابراهیم رئیسی در روسیه دقیقا به دنبال چیست؟

مشروح گفتگو با وی را در ادامه بخوانید:

بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که سفر "ابراهیم رئیسی" به روسیه، معطوف به مذاکرات هسته‌ای وین و صادر کردن پالس‌هایی مشخص در این رابطه است. نظر شما در این رابطه چیست؟

در شرایطی حساس کنونی که ایران در آن قرار دارد و در عین حال با توجه به سرنوشت ساز بودنِ مذاکرات هسته‌ای وین، بدون تردید سفر ابراهیم رئیسی به روسیه تا حد زیادی معطوف به مذاکرات وین و مسائلِ مرتبط با آن خواهد بود. ما به عنوان ناظران بیرونیِ مذاکرات، چندان از محتوای درونی آن اطلاع نداریم، ولی وقتی خود را در جایگاه مقام‌های ارشد کشور قرار می‌دهیم و این را به ذهن می‌آوریم که به این نتیجه رسیده اند که یکچنین سفری انجام شود، در ذهن خود می‌توانیم برخی دلایل را برای انجام گرفتن این سفر حدس بزنیم.

به گمان من یکی از اهداف اصلی ابراهیم رئیسی از انجام سفر به مسکو، لابی کردن با روس‌ها با هدف جلب حمایت روسیه در چهارچوب مذاکرات وین است. در این راستا، جمهوری اسلامی ایران سعی می‌کند تا منطقِ خود و همچنین خواسته هایش را به طرف روسی عرضه کند و در عین حال تا حدی حمایت کرملین را از تهران، حداقل در برخی حوزه‌ها جلب کند. اینکه این دستورکار از سوی ابراهیم رئیسی و تیم سیاست خارجی وی تا چه اندازه با موفقیت به پیش برده شود یا نشود، تا حد زیادی بستگی به این نکته دارد که تا چه اندازه موضعِ روسیه از سوی تهران به درستی ارزیابی شده باشد.

ما نباید فراموش کنیم که اساسا برجام در چهارچوب معادلات بین المللی، نوعی مجازات برای ایران بود. مجازاتی که در پی تصویب شش قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت سازمان ملل متحد (در دوره احمدی نژاد) و ایجاد شرایط سخت اقتصادی علیه ایران، جنبه عملیاتی به خود گرفت. اکنون نیز که معادله برجام حالتی پیچیده به خود گرفته و شرایط اقتصادی ایران نیز چندان مساعد نیست، باید از تمامی ظرفیت‌ها و ابتکار‌های لازم جهت حل معادله اتمی و بهبود وضعیت اقتصادی کشور استفاده کرد.

باید توجه داشت که در سال‌های اخیر، بیشترین آسیب از تحریم‌های آمریکا علیه ایران را مردم ایران متحمل شده اند و درست به همین دلیل است که نسبت به کاربست ابزارِ "تحریم" در عرصه روابط بین الملل نیز بایستی یک بازنگری کلی صورت گیرد و دولت‌ها به دلیل خصومت‌های خود نسبت به یکدیگر نباید ملت‌ها را شکنجه کنند. در این چهارچوب، رایزنی‌های ابراهیم رئیسی در روسیه تا حدی می‌تواند فضای دستیابی به یک توافق راجع به احیای برجام و کاستن از بارِ فشار‌های اقتصادی بر مردم ایران را فراهم سازد. البته که سفر اخیر وزیر خارجه به چین نیز تا حد زیادی با همین هدف انجام شده است.

همانطور که می‌دانید در شرایط فعلی، روسیه و غرب (بویژه آمریکا) تنش‌های جدی را با یکدیگر مخصوصا در مساله اوکراین تجربه می‌کنند. در این چهارچوب، اینطور به نظر نمی‌رسد که ابراهیم رئیسی در سفر خود به روسیه سعی دارد به نوعی از این اختلافات استفاده کرده و از ظرفیت‌های روسیه در چهارچوب منافع ایران استفاده کند؟

رونمایی از پشت پرده سفر سید ابراهیم رئیسی

به نظر من اینطور نیست، زیرا از دیدِ من روس‌ها در چهارچوب سیاست خارجی خود، ایران را یک برگ و کارتِ بازی ارزیابی می‌کنند که البته چندین بار هم با همین کارت بازیگریِ بین المللی داشته اند. در این راستا، ایران باید خود را چیزی ورایِ یک کارت بازی برای روس‌ها ببیند. زیرا اگر چنین نباشد، امکان دارد که سرِ بزنگاه و در لحظات حساس، پشت ایران خالی شود.

نباید فراموش کرد که روس‌ها به صورت تاریخی در معادله اوکراین، "شبه جزیره کریمه" را بخشی از خاک خود می‌دانند. مردمِ این منطقه روس تبار هستند و به زبان روسی تکلم می‌کنند و کریمه جمهوری خودمختاری بوده که بر اساس رفراندوم، الحاق به روسیه را پذیرفته است. مانور کنونیِ آمریکا و غرب در مساله کریمه نیز بیش از هر چیز دیگری، یک بازی تبلیغاتی و سیاسی با هدف تحت فشار قراردادن مسکو است.

با این حال، به طور خاص اروپایی‌ها نیز سعی دارند تا هم روسیه را تحت فشار قرار دهند و هم به منابع قابل توجه انرژی آن نیاز دارند و نمی‌توانند نسبت به این کشور بی تفاوت باشند. خط لوله "نورد استریم" که البته با مخالفت‌هایی جدی از سوی آمریکا نیز مواجه شده، از جمله چالش‌هایی است که در روابط مسکو و غرب وجود دارد و در عین حال حاکی از اهمیت روسیه در چهارچوب معادلات مهم سیاست بین الملل است.

در مورد ایران نیز نباید فراموش کرد که ایران با توجه به منابع غنی خود، کشورِ پنجم در جهان از حیث قدرت آن (بواسطه منابع غنی و پتانسیل‌های اقتصادی) در زمینه تصمیم سازیِ بین المللی ارزیابی می‌شود. این در حالی است که متاسفانه ما نتوانسته ایم این ظرفیت را فعال کنیم و از آن دراستای منافع خود در عرصه بین المللی بهره بریم.

همین فشار‌ها و تحریم‌هایی که علیه ایران وضع شده در نوع خود نقشی قابل توجه در چالش زایی برای ایران در استفاده از منابع این کشور بازی کرده اند که این موضوع انجام رایزی‌های فشرده دیپلماتیک با هدف رفع مشکلات و هموار سازی مسیر جهت به حالتِ بالفعل درآوردنِ توانمندی‌های ایران را به یک امر مهم و البته ضروری تبدیل می‌کند.

ما باید توجه داشته باشیم که ایرانِ امروز بایستی در کنار توانمندی‌های نظامی خود، به قدرت اقتصادی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد، زیرا بدون قدرت و رفاه اقتصادی، کشور دچار نوعی عدم توازن خواهد شد که این مساله تبعات نامناسبی را برای ایران به همراه خواهد داشت.

به نظر شما آیا سفر ابراهیم رئیسی به روسیه حاملِ ابعاد و پیام‌های منطقه‌ای نیز است؟ به طور کلی پیامد‌های منطقه‌ای این سفر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این نکته بسیار مهم است که در مورد سفر آقای رئیسی به روسیه، چه نوع واکنشی به ویژه در ابعاد داخلی و منطقه‌ای نشان داده می‌شود. به عنوان مثال اخیرا شاهد بودیم که در آستانه سفر آقای رئیسی به روسیه، اتفاقاتی در امارات حادث شد که طرف‌های غربی و برخی بازیگران منطقه‌ای آن را به ایران نسبت داده اند و به نوعی سعی کرده اند تا ماهیت سفر ابراهیم رئیسی به روسیه را تحت الشعاع قرار دهند.

در این راستا، من بر این باور هستم که در بُعد منطقه‌ای باید مراقب بود تا مبادا روند‌های تخریبی در آستانه و در جریانِ سفر رئیس دولت ایران به روسیه، مانع از کسب دستاورد‌های عینی از این سفر شوند. نباید فراموش کرد که منطقه در مدت اخیر در فرآیندی از تنش زدایی و توسعه مناسبات دیپلماتیک درگیر بوده که این مساله می‌تواند در راستای منافع ایران نیز باشد و عملا فضای مناسبی را برای کنشگریِ تهران در منطقه فراهم سازد.

بدون تردید، کسب دستاورد‌های عینی در جریان سفر به روسیه از سوی دولت ابراهیم رئیسی می‌تواند فضای بازیگریِ بیشتری را نیز از حیث منطقه‌ای به ایران اختصاص دهد و تا حدی از شدت مشکلات و موانع در مسیر ایران بکاهد. نباید فراموش کنیم که بازیگرانِ فراوانی در منطقه و فرامنطقه هستند که مایل به محدودسازی همکاری‌های بین المللی ایران هستند.

بدون تردید توسعه مناسبات بین المللی ایران بایستی در صدر دستورکار‌های دستگاه دیپلماسی باشد و شاید به همین دلیل هم باشد که حساسیت‌های زیادی در مورد سفر ابراهیم رئیسی و یا رایزنی‌های دیپلماتیک ایران در محیط منطقه‌ای و بین المللی وجود دارد. حساسیت‌های که به نحو مشابهی در مورد سفر اخیر وزیر خارجه ایران به چین نیز وجود داشته اند.

بیوگرافی سیدابراهیم رئیسی

سید ابراهیم رئیسی در ۲۳ آذر سال ۱۳۳۹ در محله نوغان شهر مشهد متولد شد. وی پیش از این رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران بود. رئیسی در سیزدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۱۴۰۰ شرکت کرد و با نزدیک به ۱۸ میلیون رای به عنوان رئیس جمهور منتخب برگزیده شد. وی هشتمین فردی است که به مقام رئیس‌جمهوری اسلامی ایران رسیده است.

حجت الاسلام و المسلمین رئیسی به ریاست قوه قضائیه منصوب شد.

پیشینه سیدابراهیم رئیسی

سیدابراهیم رئیسی؛ تا پیش از  عهده دار شدن ریاست قوه قضائیه در سال ۱۳۹۷،  تولیت آستان قدس رضوی بود. او در سال ۱۳۳۹ در محله نوغان مشهد مقدس متولد شد. پدر و مادر ایشان از سلاله سادات حسینی هستند و نسبتش از هر دو طرف به حضرت زید بن علی بن الحسین (ع) می‌رسد. او در ۵ سالگی پدر خود را که از روحانیون مشهد بود از دست داد. وی  تحصیلات ابتدایی را در مدرسه جوادیه گذرانده و تحصیل در علوم حوزوی را در مدرسه نواب و سپس در مدرسه آیت الله موسوی‌نژاد شروع نمود. در سال ۱۳۵۴ جهت ادامه تحصیلات به حوزة علمیة قم، مدرسه آیت الله بروجردی رفت و مدتی نیز در مدرسه‌ای که با مدیریت آیت الله پسندیده و در واقع با نظر امام خمینی (ره) اداره می‌شد، اشتغال به تحصیل داشت.

زندگینامه: سید ابراهیم رئیسی (۱۳۳۹-) | از محله نوغان مشهد تا ارگ تهران

وی در حوزه علمیة قم، اصول فقه را نزد آیت الله مروی، لمعتین را محضر آیت‌الله فاضل هرندی، رسائل را نزد آیت‌الله موسوی تهرانی، مکاسب محرمه را خدمت آیت الله دوزدوزانی، کتاب البیع مکاسب را نزد آیت‌الله خزعلی، خیارات مکاسب را نزد آیت الله ستوده و آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و کفایه را خدمت آیت‌الله سید علی محقق داماد، تفسیر قرآن کریم را نزد آیت الله مشکینی و آیت الله خزعلی، شرح منظومه و فلسفه را نزد آیت‌الله احمد بهشتی و دوره شناخت را نزد آیت الله مطهری و نهج البلاغه را محضر آیت الله نوری همدانی آموخت.

رئیسی از درس خارج اصول آیت الله سید محمدحسن مرعشی شوشتری و آیت الله هاشمی شاهرودی و خارج فقه آیت الله آقا مجتبی تهرانی و آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب استفاده کرده است علاوه بر این ایشان با اتمام دوره سطح حوزه توانست به دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی راه یافته و پس از دفاع از پایان نامه خویش با عنوان «ارث بلا وارث» در سال تحصیلی ۱۳۸۰ با قبولی در کنکور دکترای مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه تحصیل دهد.

وی  با تکمیل تحقیقات خود در حوزه فقه و حقوق، موفق به اخذ مدرک عالی‌ترین سطح آموزشی حوزه (سطح چهار) شد و در نهایت رساله دکترای خود را با عنوان «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» دفاع نمود.

 رئیسی بدنبال هتک حرمت امام خمینی (ره) در روزنامه اطلاعات و آغاز حرکت‌های مردمی، در اجتماعات اعتراضی که مبدأ اغلب آن‌ها مدرسه آیت الله بروجردی (مدرسه خان) بود، شرکت داشته و در قالب هسته‌ای از طلاب انقلابی فعالیت می‌نمود. وی در این دوران فعالیت‌های مبارزاتی خود را در قالب ارتباط برقرار کردن با علمای انقلابی که از زندان ازاد شده بودند و یا در تبعید به سر می‌بردند پی گرفت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دوره تربیتی خاصی که مرحوم شهید بهشتی جهت کادرسازی برای تأمین نیازهای مدیریتی نظام اسلامی برگزار می‌نمود، شرکت داشت.

وی به دنبال شورش‌های مارکسیستی و ایجاد مشکلات متنوع در شهر مسجد سلیمان، جهت شرکت در فعالیت‌های فرهنگی همراه با گروهی از طلاب عازم آن منطقه شد. پس از بازگشت از مسجد سلیمان، مجموعه سیاسی-عقیدتی پادگان آموزشی صفر- دو در شاهرود را تأسیس و برای مدت کوتاهی آن را اداره کرد.

رئیسی ۶ اسفند ماه ۹۷ با حکم رهبر معظم انقلاب به عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد.

ازدواج با دختر آیت الله علم الهدی

سید ابراهیم رئیسی در سال ۱۳۶۲ در سن ۲۳ سالگی با دکتر جمیله السادات علم الهدی دختر ارشد آیت الله سید احمد علم الهدی ازدواج کرد. خانم دکتر علم الهدی دانشیار رشته فلسفه علوم تربیت دانشگاه شهید بهشتی تهران، رییس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و رییس کمیسیون تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی است. حجة الاسلام دکتر رئیسی و خانم دکتر علم الهدی دارای دو فرزند دختر هستند. رئیسی که اهتمام ویژه ای به تحصیل خود و اعضای خانواده اش دارد، دختر اول ایشان متاهل و دارای دو مدرک کارشناسی ارشد است. یکی در رشته علوم اجتماعی از دانشگاه الزهرا (سلام الله علیها) و دیگری در رشته علوم قرآن و حدیث از دانشگاه علوم حدیث شهر ری و دختر دوم وی نیز متاهل و دانشجوی کارشناسی رشته فیزیک دانشگاه شریف است.

مسئولیت‌های رئیسی

ورود حجت الاسلام رئیسی به عرصه مدیریت قضایی از سال ۱۳۵۹ و با حضور در جایگاه دادیاری شهرستان کرج آغاز شد. اما هنوز چند ماهی از این دوره نگذشته بود، که با حکم دادستان کل انقلاب، شهید آیت الله قدوسی، دادستان کرج شد. سال ۶۴ آغاز مدیریت قضائی رئیسی در تهران بود چراکه رئیسی در همین سال به عهده دار سمت جانشینی دادستان انقلاب تهران شد.

با گذشت ۳ سال از این تاریخ و در سال ۱۳۶۷، مورد توجه ویژه حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت و احکام ویژه (۱ و ۲ و ۳) و مستقیمی برای رسیدگی به مشکلات قضایی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان را مستقل از ساختار قوه قضائیه، از بنیانگذار انقلاب اسلامی دریافت کرد. بعد از آن هم حضرت امام خمینی (ره) چندین پرونده مهم را برای تصمیم قضایی به وی محول کردند.

بعد از رحلت حضرت امام (ره) و آغاز زعامت حضرت آیت الله خامنه‌ای، حجت الاسلام رئیسی با حکم آیت الله یزدی رئیس وقت قوه قضائیه، به سمت دادستان تهران منصوب شد و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ به مدت پنج سال این مسئولیت را برعهده داشت. پس از آن و از سال ۱۳۷۳ به ریاست سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد و این سمت را تا سال ۱۳۸۳ عهده دار بود.

رئیسی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳، به مدت ۱۰ سال معاون اول قوه قضائیه و از سال ۱۳۹۳ تا سال ۱۳۹۵ نیز دادستان کل کشور بودند. همچنین وی از سال ۱۳۹۱ تا کنون با حکم مقام معظم رهبری به عنوان دادستان کل ویژه روحانیت و در نهایت با رحلت آیت الله واعظ طبسی به عنوان تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد. او  از ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ تا ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ تولیت استان قدس رضوی بود.

سوابق قضائی رئیسی

 دادیار دادسرای کرج سال ۱۳۵۹

 دادستان کرج، ۱۳۶۰

 دادستان استان همدان، ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳

 جانشین دادستان تهران، ۱۳۶۴

 دادستان تهران، ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳

 رئیس سازمان بازرسی کل کشور، ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۳

معاون اول قوه‌ قضاییه، ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳

 دادستان کل کشور، ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴

 دادستان کل ویژه روحانیت از سال ۱۳۹۱

فعالیت‌های علمی رئیسی

تولیت آستان قدس رضوی در حال حاضر در روزهای شنبه، سه شنبه و چهارشنبه هر هفته در مدرسه نواب درس خارج فقه تدریس می‌کند.

البته تدریس متون فقهی سطح عالی، قواعد فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌های علمیه تهران و دانشگاه‌ها گوشه‌ای از فعالیت‌های آموزشی وی به شمار می‌رود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مرحوم شهید بهشتی که از نگرش عمیق حکومتی و تشکیلاتی برخوردار بود، بر آن شد تا با هدف کادرسازی برای تأمین نیازهای مدیریتی نظام، یک دوره آموزشی برای ۷۰ نفر از طلاب قم که آن‌ها را برای سپردن مسئولیت‌های مختلف در کشور مناسب دیده بود، برگزار کند.

رئیسی یکی از این طلاب برگزیده بود. در این دوره فشرده که عمدتاً در مدرسه عالی شهید مطهری برگزار می‌شد، شهید آیت الله بهشتی، حضرت آیت الله خامنه‌ای و سایرین از جمله مرحوم شهید حسن آیت، آیت الله موسوی اردبیلی و... به صورت هفتگی به تدریس می‌پرداختند.

رئیسی همزمان در دانشگاه‌های متعدد کشور از جمله دانشگاه امام صادق (ع) و دانشگاه شهید بهشتی به تدریس دروس تخصصی فقه قضا و فقه اقتصاد در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری پرداخته است.

سطح چهار فقه و اصول از حوزه علمیه قم، فوق لیسانس حقوق بین الملل خصوصی، دکترای فقه و مبانی حقوق با گرایش حقوق خصوصی از دانشگاه شهید مطهری و تدریس متون فقهی سطح عالی و قواعد فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌های علمیه تهران و دانشگاه‌ها از جمله ابعاد علمی حجت الاسلام رئیسی است.

کتاب‌های مختلفی با موضوعات حقوق، اقتصاد، فقه، عدالت اجتماعی، سبک زندگی و ... از سوی حجت الاسلام رئیسی منتشر شده است. 

منبع: فرارو